İçmesuyu Temini Faaliyetleri

Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 1053 sayılı yasa kapsamında Bakanlar Kurulu Kararları ile yetkilendirilmesi sonucu nüfusu 100 000’i aşan şehirlere içme, kullanma ve endüstri suyu sağlanması yönünde çalışmalarını sürdürmektedir.
2000 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre merkez nüfusları yüzbini aşan 55 yerleşim birimi bulunmaktadır. 1053 sayılı Yasa’nın 1968 yılında yürürlüğe girmesinden bu yana çeşitli tarihlerdeki Bakanlar Kurulu Kararları ile nüfusu 100 000’i aşan 45 şehre içme, kullanma ve endüstri suyu sağlanması konusunda Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü yetkilendirilmiştir.
2005 yılı itibariyle Bakanlar Kurulu Kararları ile DSİ’nin yetkilendirildiği şehir sayısı 45 olup bunlar; Adana, Adapazarı, Adıyaman, Afyon, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Batman, Bodrum, Bursa, Çorum, Çorlu, Denizli, Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, İskenderun, İstanbul, İzmir, İzmit, K.Maraş, Karabük, Kars, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Kilis, Kızıltepe, Konya, Malatya, Manavgat, Manisa, Mersin, Samsun, Sivas, Şanlıurfa, Tarsus, Trabzon, Tekirdağ, Uşak, Yozgat ve Zonguldak’tır.
Bu şehirlerden 17’sinin (Ankara, Aydın, Bodrum, Bursa, Çorum, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Karabük, Kars, Kilis, Mardin-Kızıltepe, Mersin, Sivas, Trabzon) içme, kullanma ve endüstri suyu temin projeleri ile “Türkiye’den Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne Su Taşınması Projesi” DSİ tarafından sürdürülmektedir. Adı geçen şehirlere içme, kullanma ve endüstri suyu sağlanması yönünde master plan, fizibilite, planlama, proje ve inşaat çalışmaları çeşitli aşamalarda sürdürülmekte, inşaatı tamamlanıp hizmete alınan tesisler/sistemler ilgili belediyesine devredilmektedir.
1053 sayılı Yasa kapsamında DSİ Genel Müdürlüğü tarafından tamamlanan tesislerden, 2004 yılı sonu itibariyle içmesuyu standartlarına uygun kalitede, yaklaşık yılda toplam 2 502 hm 3 (2,5 milyar m 3) içme, kullanma ve endüstri suyu sağlanmıştır. İnşaatları devam etmekte olan içmesuyu projeleri ile kesin projesi tamamlanan ve planlama ya da kesin proje aşaması tamamlanarak hizmete alınacak projelerden elde edilecek su miktarı ile birlikte bu miktarın toplam 5,3 milyar m 3 e ulaşması planlanmaktadır.
Bu toplama, DSİ Bölge Müdürlüklerince ilgili belediyeler adına açılan kuyulardan çekilen yeraltısuyu miktarı ile diğer bazı kuruluşların istekleri üzerine 1053 sayılı kanun dışında geliştirilen içmesuyu kaynaklarından sağlanan su miktarı eklenmemiştir.
1968 yılından bu yana toplam 1000 km değişik çaplarda beton, çelik ve CTP boru temin edilerek döşenmiştir.
Ülkenin içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacının üçte biri DSİ tarafından yapılan içmesuyu tesislerinden karşılanmaktadır.
2005 yılı başı itibarı ile DSİ tarafından yapılarak ilgili belediyesince işletilmekte olan 11 şehirdeki tasfiye (içmesuyu arıtma) tesislerinden Avrupa Birliği standartlarında yılda toplam 2 milyar m³ içmesuyu sağlanmakta ve halka sunulmaktadır. Tasfiye sistemi DSİ’ce yapılan şehirler; Ankara, İzmir, Bursa, Gaziantep, İstanbul, Konya, Mersin, Samsun, Diyarbakır, Balıkesir ve Şanlıurfa’dır.
DSİ Türkiye’ de 14 büyük ilde yaşayan yaklaşık 20 milyon insana 17 projeyle 2 milyar metreküp içmesuyu sağladı. DSİ şehirlere içmesuyu sağlamak için 17 adet baraj, 15 Adet arıtma tesisi, toplam 1,6 milyon metreküplük 72 adet büyük su deposu ve yaklaşık 1000 km boru hattı inşa etti. 24 İle 850 milyon metreküp daha su temin edecek 25 proje ise inşa halinde.

DSİ 10 milyon nüfuslu İSTANBUL Kentinin içmesuyu sorununu 2040 yılına kadar çözüyor. İnşa halindeki SAZLIDERE, YEŞİLÇAY ve MELEN I ile kente 468 milyon m3/yıl su sağlanacak. Planlama aşamasındaki MELEN II, III, IV projeleri ile Kente 922 milyon m3/yıl su sağlanacak.

Ülkemizde kişi başına düşen ortalama brüt içme ve kullanma suyu miktarı 1980’li yıllarda 98 litre/gün, 1990’lı yıllarda 192 litre/gün iken 2000’li yıllarda 210 litre/güne ulaşmıştır. 2005 yılı başı itibariyle DSİ İçmesuyu Projelerinin Durumu ile ilgili tablodan da görüleceği üzere, DSİ’nin gerçekleştirdiği projeler ile 29 milyon nüfusun su ihtiyacı karşılanmış durumdadır.
Ayrıca 24 adet bölgedeki 1 090 istasyondan 4 713 su numunesi alınarak kimyasal ve fiziksel analizleri yapılmaktadır.

Yeraltısuyundan İçme-Kullanma ve Sanayi Suyu Temini

167 sayılı “Yeraltısuları Hakkında Kanun” esaslarına göre 10 m’den daha derinden yeraltısuyu temini için DSİ Genel Müdürlüğünden belge alınması gerekmektedir. 2005 tarihine kadar içme-kullanma ve sanayi suyu ihtiyaçları için 5,2 km 3 yeraltısuyu tahsis edilmiştir. Ayrıca İzmir, Elazığ, Antalya, K.Maraş, Konya, Diyarbakır gibi illerimize yeraltısuyundan içmesuyu temin edilmektedir.

İstanbul şehrinin orta vadeli içmesuyu ihtiyacını karşılamak maksadıyla geliştirilen Yeşilçay Projesi ile Ömerli’ye 60 km mesafedeki Ağva yöresindeki Göksu ve Çanak derelerinin sularının aktarılması planlanmıştır. İlk etapta Göksu ve Çanak dereleri üzerinde yapılacak iki regülatör ile yılda yaklaşık 145 milyon metreküp su, İstanbul içmesuyu sistemine kazandırılmış olacaktır. Bilahare ileriki yıllarda her iki dere üzerinde İsaköy ve Sungurlu barajları yapılarak yılda ilave 190 milyon metreküp su alınacak ve şehre ulaştırılacak toplam su miktarı yılda 335 milyon metreküp olacaktır.

Yeşilçay yöresindeki Sungurlu ve İsaköy Regülatörleri ile toplanacak sular Avrupa’nın en büyük temiz su pompa istasyonu olan İsaköy’deki pompa istasyonu ve 2 560 m uzunluğundaki terfi hattı ile denge bacasına, oradan da cazibe ile Darlık ve Kömürlük tünellerini de geçerek Emirli’de yapımı tamamlanan arıtma tesisine aktarılacaktır. Böylece, yaklaşık 1,5 milyon ek bir nüfusun içme ve kullanma suyu ihtiyacı sağlanmış olacaktır.

Yeşilçay sistemi’nin toplam yatırım tutarı 271 milyon Dolar olarak öngörülmüştür. Fizibilitesi DSİ tarafından hazırlanan Yeşilçay Sistemi’nin finansmanı için Kuveyt Fonu’ndan iki dilim halinde 145 milyon USD kredi temin edilmiştir. Yeşilçay sistemi 2003 yılının Mayıs ayında
törenle hizmete açılmıştır.
İstanbul şehrinin orta ve uzun vadeli içmesuyu ihtiyacını karşılamak maksadıyla geliştirilmesi gereken diğer büyük proje ve en büyük kaynak Büyük Melen Çayı’dır. İlk aşamada yılda 268 milyon metreküp, 4. ve nihai aşama sonunda ise yılda 1 milyar 180 milyon metreküp su verecek olan Büyük Melen Sistemi İstanbul’un 2040 yılına kadar olan su ihtiyacını karşılayacaktır. 25 km’si tünel olmak üzere yaklaşık toplam uzunluğu 180 km’yi bulan bir iletim hattı ile şehre yılda 268 milyon metreküp ilave su sağlayacak olan Melen Sistemi’nin 1. aşaması ile yaklaşık 2 milyon 750 bin kişilik ek bir nüfusun içme ve kullanma suyu ihtiyacı sağlanmış olacaktır.
İç para ihtiyacı 518 milyon USD, dış para ihtiyacı 662 milyon USD olmak üzere toplam tahmini maliyeti 1,18 milyar USD olan Büyük Melen Sistemi’nin 1. aşaması kapsamındaki iş üniteleri müşavirlik hizmetleri dahil 12 ayrı iş grubu olarak düzenlenmiş ve bu işin yapımına yönelik olarak iki dilim halinde olmak üzere Japon JBIC kuruluşundan toplam 900 milyon USD kredi temin edilmiştir.
Melen Projesi’nin su kaynağı şehrin 180 km doğusundaki Melen Çayı’dır. Melen Çayı üzerinde yapılacak bir su alma yapısı ile ham su doğrudan pompalanacak ve yaklaşık 180 km uzunluğundaki isale hattı ile Ömerli’de yapımı sürdürülen Cumhuriyet Arıtma Tesisi’ne getirilecektir. İsale hattının Cumhuriyet Arıtma Tesisine kadar olan kısmı, Şile-Alaçalı ve Alaçalı-Ömerli arasındaki iki tünel ile Alaçalı’da bir dengeleme rezervuarının inşasını kapsamaktadır.
Arıtma tesisi mevcut Ömerli rezervuarının kuzey yakasında yer alacak ve günlük 720 bin metreküplük bir kapasitede çalışacaktır. Arıtılan temiz su, Cumhuriyet-Beykoz Tüneli ve Boğaz Geçişi Tünelleri’ni kapsayan temiz su isale hattı aracılığıyla Kağıthane Arıtma tesislerindeki mevcut servis rezervuarına veya bu amaç için yapılabilecek bir rezervuara iletilecektir.

Yeşilçay Projesi ile Melen Projesi’nin 1. aşaması kapsamında 2,5 m ve 3 m çaplarında toplam yaklaşık 235 km boru döşenmekte, Avrupa’nın en büyük temiz su pompa istasyonu yapılmakta tarihte ilk kez İstanbul Boğazı altından bir tünel geçirilmekte ve yine Türkiye’nin en büyük arıtma tesisi inşa edilmektedir. Yeşilçay Sistemi ile Melen Sistemi’nin 1. aşaması tamamlandığında İstanbul şehrine yılda 415 milyon metreküp ilave su sağlanmış olacaktır. Bir başka deyişle, DSİ bu büyük yatırımı ile 2006 yılında her İstanbul’luya günde 115 litre ilave su sağlamış olacaktır. Melen Projesi’nin daha sonra inşa edilecek diğer aşamalarıyla İstanbul’un su ihtiyacı 2040 yılına kadar sağlanmış olmaktadır.

Manavgat Çayı Su Temin Projesi

Manavgat Su Temin Projesi; günde 250 000 m³ ü arıtılmış, 250 000 m³ ü de ham su olmak üzere toplam 500 000 m³ suyu, denizde tankerlere yüklemek suretiyle yurt içi veya dışı ihtiyacını karşılayabilecek şekilde planlanmış ve yapımı tamamlanmıştır.

Son zamanlarda sürekli gündemde olan Manavgat suyunun diğer ülkelere satışı ve ileride buna benzer projelerin yürürlüğe girmesi halinde, mutlaka ulusal bir politikanın belirlenmesi ve suyun birim bedelinin tespit edilmesi, diğer ülkelerde de böyle projeler geliştirildiğinde su birim bedelinin Türkiye emsal alınarak tespitinin sağlanması, hatta su borsasının Türkiye’nin önderliğinde oluşturulması önem teşkil etmektedir.
Anılan tesis 08.09.2003 tarih ve 2003/58 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsamına alınmıştır. Bu durum bölgedeki ülkelere içmesuyu ihraç imkanlarının özel sektör marifetiyle geliştirilmesinin planlandığını göstermektedir.

Türkiye’den KKTC’ye Su Götürme Projesi

Türkiye’den KKTC’ye Balonla Su Götürme Projesi

Bu proje ile KKTC’nin Lefkoşa, Gazimagosa ve çevresinin yıllık acil içme suyu olarak belirlenen 7 milyon m 3 suyun Türkiye’deki Soğuksu deresinden temin edilerek Kıbrıs-Kumköy’deki depolama tesislerine taşınması hedeflenmektedir. Bu kapsamda “Soğuksu Dolum ve Kumköy Boşaltım Tesisleri İnşaatı” tamamlanmış ve 23.12.1998 tarihinde KKTC Su İşleri Dairesine devredilmiş olan bütün sistemin geçici kabul ve devri ise 12.06.2002 tarihi itibariyle yapılmıştır.

25.07.1998 tarihinden itibaren su taşıma seferleri normed adı verilen özel balonlarla yapılmaya başlanılmış ancak istenilen netice tam olarak alınamadığından 2002 yılında taşıyıcı firmanın sözleşmesi sona erdirilerek yeni bir firma ile çalışmaya başlanılmıştır.

Diğer yandan da suyun tankerle taşınması için KKTC tarafından yapılacak olan ihalenin çalışmaları sürmektedir.

Türkiye’den KKTC’ye Boru İle Su Götürme Projesi

KKTC’nin uzun vadeli su ihtiyacının karşılanması için KKTC’ye Boru İle Su Taşınma Projesi gündemde olup, söz konusu projenin Mühendislik Hizmetleri 2002 yılından itibaren DSİ Genel Müdürlüğünün Yatırım Programına alınmıştır. Mühendislik hizmetleri kapsamında projenin her iki taraftaki kara yapıları ile denizde yapılacak boru hattına ait proje çalışmaları tamamlandıktan sonra inşaat işlerine başlanacaktır. Proje, kara ve deniz yapıları olarak iki ana bölümden oluşmaktadır. Kara yapılarında baraj, depolar, pompa istasyonları ve isale hatları, deniz yapılarında ise deniz üst kotundan 250 metre derinlikteki boruların imali ve askıda montajı yer almaktadır. KKTC’ye Anamur Dragon Çayı’ndan Boruyla Su Götürme Projesi Bakanlar Kurulu’nun 27.05.1998 tarih ve 98/11202 sayılı kararı ile kabul edilmiştir. Projenin mühendislik ve müşavirlik kısmı ile ilgili çalışmalar tamamlanmış ancak sözleşme henüz imzalanmamıştır.
Bunların dışında Bursa İçmesuyu Projesi kapsamında baraj ve isale hattı inşaatları, İzmir İçmesuyu Projesi kapsamında baraj inşaatı ve içmesuyu tesisleri proje yapımı, Mersin İçmesuyu Projesi kapsamında isale hattı inşaatı, Kayseri İçmesuyu Projesi kapsamında içmesuyu tesisleri proje yapımı, Erzurum İçmesuyu Projesi kapsamında baraj ve isale tüneli inşaatları,Antalya İçmesuyu Projesi kapsamında içmesuyu tesisleri proje yapımı, Sivas İçmesuyu Projesi kapsamında baraj ve isale hattı inşaatları, Kahramanmaraş İçmesuyu Projesi kapsamında baraj ve isale hattı inşaatları, Gaziantep İçmesuyu Projesi kapsamında isale hattı inşaatı, Kilis İçmesuyu Projesi kapsamında baraj inşaatı ve içmesuyu tesisleri proje yapımı, Aydın İçmesuyu Projesi kapsamında baraj inşaatı ve içmesuyu tesisleri proje yapımı, Trabzon İçmesuyu Projesi kapsamında baraj inşaatı, Karabük İçmesuyu Projesi kapsamında isale hattı inşaatı, Bodrum Yarımadası İçmesuyu Projesi kapsamında içmesuyu tesisleri proje yapımı işleri sürdürülmektedir.